Raevelsch

De bevrijding van Ravels kwam snel nadat Weelde was ingenomen.

Letterlijk een kwartiertje later was ook de bevrijding van Ravels begonnen vanaf de kant van de pannenfabriek.

Jammer genoeg zijn er van Ravels en Ravels-Eel weinig of geen beelden, en ook geen uitgebreide verslagen te vinden over de bevrijding. Indien u ons kan helpen zouden we die graag  publiceren zodat  het beter te begrijpen is hoe deze dagen werden beleefd door onze voorouders in oktober 1944.

"De Tommies, ze zijn daar !!"

Via de Bovenheide kwamen de ‘Tommies’ om het strategische dorp met de brug over de vaart in te nemen.

Via verschillende bronnen hebben we een poging gedaan om de gebeurtenissen min of meer getrouw weer te geven.

Het eerste verslag is van een artikel uit het Berichtenblad van september 1978, geschreven door A. Van Gool gepubliceerd in het tijdschrift van de Heemkundekring in 2002.

Uit de oude doos: De bevrijding van Ravels 

We zijn einde september 1944 aan de vooravond van de bevrijding. De beschrijving hiervan ga ik hier geven. Vooraf eens vertellen hoe onze mensen zich in de oorlog wisten te behelpen in de moeilijke omstandigheden.

• De bevoorrading in brandstof.

De bevoorrading in brandstof was maar karig in de oorlogsjaren. Lang niet genoeg om de behoeften aan verwarmen en koken te voldoen. lk schrijf ook koken want van gas was er toen nog geen sprake. Elektriciteit werd ook nog niet gebruikt voor dat doel. Onze mensen waren echter vernuftig. De plaatselijke overheid liet in vele gevallen maar begaan. Zo kwam het dat menig gemeentebos of bos van de C.O.O. wel wat te lijden had. De nood was ook groot. Nauwgezette mensen konden echter aan die praktijken niet meedoen. We hadden nog een andere manier om aan wat supplementaire brandstof te geraken. Ik bedoel hier de opbrengst van zogezegde "Kolenmijnen van Weelde-Statie". Dat waren de enorm grote hopen sintels afkomstig van de locomotieven van de trein die na tientallen jaren aan Weelde-Statie een speciaal '"stort" bezorgden. 

Waarschijnlijk ging men in het begin voor eigen gebruik al eens een zakje halen. Het resultaat voldeed waarschijnlijk zo goed, dat men eraan dacht dat spul na ziften te gaan verkopen. Omdat de nood zo hoog was, was de prijs niet min. Zo zagen we regelmatig onze werklieden met een zakje met het gegeerde spul door het Kamp fietsen. liefhebbers hiervoor waren er bij de vleet. Elke leverancier had zijn vaste klanten. Hij verdiende zo een mooie cent om op zijn beurt wat "snoeperij" te kopen: een paar schoenen, wat mondvoorraad, een kledingstuk of een fietsband. Ter verklaring gezegd had men voor 3000 Fr. als men er maar 2000 per maand verdiende.

• De boter

De boter was al even karig toegemeten als de brandstof. Hier en daar waren er gezinnen die wat meer zegeltjes voor melk kregen om de kinderen,  de oudjes, de zieken, een zwangere vrouw. Trof men dan een goede boer -en die waren er- dan kreeg men wel eens meer dan volle melk. De boerin schepte de melk boven, zonder de room te mengen. Dagelijks werd van die melk de room afgeschept en na enkele dagen kon men 'boteren". Hoe men dat deed? Men had verschillende methodes. Eenvoudig schudden in een bokaal was de meest eenvoudige.
Dat bleef men niet doen. Het gaf gemakkelijker mislukkingen en het was te veel werk. Onze smid Nandje Couwenberg had er wat op gevonden. Hij maakte een kleine boter stand. In plaats van de boterton plaatste men er een tweeliter weckfles tussen. En dat ging. Het was kinderwerk hiermee boteren. En echt, de kinderen deden het ook meest. Na een half uurtje draaien was er de boter. De boter klotste tegen de wand en dat hoorde men graag. En... klaar was Kees. Nooit hebben onze mensen zo goed de samenstelling van melk begrepen: room, tapte melk of ondermelk, boter en botermelk.

• Vlees en spek

Veel van onze mensen hadden een varken. Hoe ze dit beest tot 100 kg. kregen was niet heel duidelijk. Maar het kwam er doorgaans. Verder ging men meestal niet. Voor het geslachte gewicht moest men rantsoeneringsrantsoen afstaan. Men kreeg echter veel meer rantsoen als men zelf voor het vlees zorgde. Dat was één voordeel. Er was nog meer. Het wegen gebeurde doorgaans in het voordeel van de eigenaar van het beest. Hier en daar stond een "zwart varken". maar dat was nogal gevaarlijk. 

Gewoonlijk ging het er zo aan toe. Men ging naar de slachter en ook naar het gemeentehuis. Het varken werd door de slager gekeeld, deze hing het op een ladder en zette deze in een hoek. Daarna sneed hij het varken door. zodat het kleinste deel het gemakkelijkst te nemen was. Als de bediende van het gemeentehuis kwam, dan gebaarde deze van niets en liet het kleinste deel wegen. Hij nam hiervan het dubbel en dat was natuurlijk in het profijt van de aangever van het varken. Volgens dit gewicht werden er rantsoeneringszegels vlees afgehouden. 

Men wist zich hier nog tamelijk goed te behelpen, maar men was de oorlog toch erg beu. Er waren nog groter bekommernissen dan hierboven aangehaald, nl. als men wat grote jongens over de vloer zag lopen. Onze mensen waren als in de wolken als ze eindelijk hoorden dat de "soldaten met de platte schoteltjes op hun kop" ons dorp naderden. Hier ga ik u de intocht van de Engelsen in Ravels vertellen zoals ik het destijds heb opgetekend.

De grote dag: de bevrijding van Ravels 

3 oktober 1944. Reeds een maand zaten wij in de  vuurlijn. Turnhout was al enkele tijd bevrijd. Vandaag was het onze beurt. De laatste Duitser was vertrokken. Langs de vaart werden de eerste Engelsen gemeld.  Terwijl de gallieerden in Weelde-Statie de Duitse transportcolonnes onder vuur namen was Ravels in blijde verwachting van de eerste bevrijder...  

Een voorbeeld van het karakteriestieke huilen van de Amerikaanse P-51 Mustangs als ze in duikvlucht gingen in 1944.

Poolse troepen wachten in hun Sherman “Bomb” tanks op orders aan Weelde-Statie om verder te trekken richting Ravels.

Groot was de blijdschap van de burgers in Ravels. Het nieuws verspreidde zich vlug door het dorp. Iedereen was nu te been. Van werken was er geen sprake. Met hele groepen trok men naar de Bovenheide. Onze ogen konden we  niet geloven. Zagen we hier nu echt onze bevrijders? Nog tamelijk bevreesd kwamen deze vooruit. Een speciaal peloton moest langs de wegen kleine grachten graven om zich gebeurlijk te beschermen tegen vijandelijk geschut. Gelukkig waren het voorzorgsmaatregelen die niet gebruikt moesten worden. 

De vijand trok terug tot achter Poppel. Al heel vlug was het dorp vol Engelsen en nieuwsgierig publiek. Het hoofdkwartier vestigden zich in het Preventorium. Daar krioelde het van de soldaten met hun platte helmen. Nu en dan bracht men een achtergebleven Duitser als krijgsgevangene binnen. Het waren feitelijk ingelijfde Poolse soldaten die niet wensten te vechten voor hun vijanden.

De Poolse en Engelse soldaten van de Polar Bears Division trekken na Ravels verder richting Nederlands Noord Brabant en bereikt uiteindelijk Arnhem.

Wat waren onze mensen nu gelukkig! 's Avonds, tot in het midden van de nacht, zaten in de huizen de Engelsen rond onze tafels  met onze gelukkige bevolking. Zo goed het ging werd er gepraal over het uitgestane leed. Niemand scheen er van bewust te zijn dat de oorlog nog voortwoedde en dat op enkele kilometers van hier het kanon nog bulderde. Het oliepitje werd vervangen door de kaars van de Engelsman. Wat scheen het een verlichting! Immers reeds een maand lang zaten we in de frontlijn zonder gemeenschap met een ander dorp. Onze ogen hadden ook hun kost als het witte brood werd bovengehaald. En wat dan zeggen als de kleinen werden getrakteerd op een reep chocolade? 

Wij moesten toch ook onze dankbaarheid tonen : het schaarse ei werd voor onze gasten gereed gemaakt en bij de boeren werd de melk overvloedig geschonken. Immers alle contact met de buitenwereld afgesloten maakte elke levering onmogelijk. Zo verliep de eerste dag. Zo verliepen nog vele dagen tot eindelijk het bericht kwam dat ook Poppel was bevrijd. Het leger trok verder.

Deel twee van de bevrijding van Ravels komt uit de naslagwerken van de Heemkundekring Nicolaus-Poppelius, Ravels in lief en leed en andere bronnen.

Brug 7 gedynamiteerd op 11 mei 1940 door... Belgisch leger!

Brug 7 over het kanaal bij Ravels is een strategische brug. In december 1939, voor het uitbreken van de oorlog gaf het gemeentebestuur gedragsregels aan zijn inwoners voor wanneer het leger de brug zou vernielen. De bevolking moet deuren en vensters openen en spiegels, fotolijsten, klokken en andere breekbare voorwerpen van de muur halen. 

Op 10 mei 1940 valt het Duitse leger België binnen. Om 11.00 uur dynamiteert het Belgische leger de brug van Ravels. De bedoeling is de Duitse opmars aan het Kempisch Kanaal te vertragen. Tevergeefs, vlak naast de vernielde brug bouwen de Duitse troepen al snel een houten noodbrug. 

De gemeente Ravels werd op 3 oktober 1944 omstreeks 10.30 uur voormiddag bevrijd door de Britse troepen. Ze kwamen langs de Bovenheide en de Preventoriumstraat naar het dorp, het waren de manschappen van de 58e afdeling der "Polar Bears". 

Winston Churchil begroet de Polar Bears Division alvorens ze worden uitgestuurd vanuit IJsland.

Bijna alle Duitsers waren op 3 oktober om 7.30 's morgens uit Ravels vertrokken, maar toch werden er om 11.30 nog Duitsers gezien in de Vooreel aan de Arendonksesteenweg.
Zij waren bovendien nog in het bezit van een kanon. Dit bericht werd dadelijk overgemaakt aan Henri Van Gils, Sectieoverste en August Naulaerts, ploegoverste van de weerstandsgroep "Kempisch Legioen". 

Na overleg met de Engelse majoor werd bevel gegeven de Vooreel te beschieten, waarop de Duitsers de vlucht namen naar Weelde en Poppel.  

Engelse infanterie beschiet vijandelijke stellingen vanuit noorden van Turnhout.

Om 4 uur in de namiddag bracht Jaak Van Leent 7 Poolse soldaten die enige weken bij hem hadden verdoken gezeten, naar het Preventorium, waar de Engelsen gelegerd zichzelf hadden gevestigd voor de komende dagen. 

Enkele uren later werden nog Duitse soldaten aangegeven die als krijgsgevangenen verbleven bij Karel Vloemans, Steenweg op Tilburg te Ravels. Of er Engelse en Duitse soldaten bij de bevrijding zijn gesneuveld, is ons niet bekend, maar wel kwamen enkele verzetsstrijders om het leven. We denken hier o.a. aan Edmond Van Der Stappen, Frans Van Roy, Alex Claessens en Jacques Janssens. De Engelsen bouwden een ijzeren brug over de vaart omdat de andere door de terugtrekkende Duitsers was opgeblazen.

Bij de bevrijding van Ravels hanteerden de Duitsers dezelfde strategie als de Belgen vier jaar eerder: Hun eigen noodbrug vliegt de lucht in. Maar ook de geallieerden kunnen noodbruggen aanleggen en op 3 oktober installeren ze onmiddellijk  een baileybrug over het kanaal. De houten restanten van de vernielde brug zijn op de bovenste foto van het artikel nog duidelijk zichtbaar. Even later rijden Britse troepen het centrum binnen over de nieuwe Bailey bridge. Ravels is bevrijd!

Het bouwen van de Ravelse Baileybrug doet begin oktober 1944 voor de jonge meisjes van het dorp duidelijk dienst als poseerplatform: Greet (neerzittend), Hilda en Elza de Kinderen met drie dochters van tante Marie de Kinderen en nonkel Arsène Spruyt.  

Met het terugtrekken van de Duitsers vertrokken ook vele collaborateurs, die zich op een andere plaats gingen vestigen om aan de volkswoede te ontsnappen. Verschillende onder hen liepen na de oorlog gevangenisstraffen op. Op het einde van de oorlog werd nog door Duitsland een nieuw en verschrikkelijk wapen ontwikkeld: de V1 en V2. Twee van deze raketbommen vielen er twee Ravels: één in de Warandestraat en de andere in het staatsdomein. De schade was eerder gering

(3/1/1945). Tijdens de V-dagen (7-8-9 mei 1945) kwamen de inwoners van Ravels massaal op straat om het einde van de oorlog te vieren. Opgekropte gevoelens kwamen toen bovendrijven en zo werden heel wat huizen beschadigd, inboedels beschadigd en in brand gestoken bij mensen die de Duitsers hadden geholpen. Een prachtig vredesfeest werd op maandag 21 mei 1945 gehouden, de Ravelse bevolking herademde gelukkiger en tevreden. De prachtige vredesstoet was dan ook een uiting van hun geestdrift.

Burgers van net over de grens verwelkomen de bevrijders.

Bronnen:
Wikipedia
IWM: Imperial War Museum
Heemkunde-en Erfgoedvereniging Nicolaus Poppelius: Ravels in lief en leed.
Tijdschriften Archief van Heemkunde-en Erfgoedvereniging Nicolaus Poppelius