Vorig weekeinde werden in Antwerpen de bevrijdingsfeesten gehouden met een optocht van oude voertuigen die gebruikt werden gedurende de bevrijding in september en oktober van het jaar 1944, vijfenzeventig jaar geleden..
Deze week ging de optocht verder door onze provincie en dinsdag hielden ze wat voorbarig halt in Turnhout vooraleer verder te reizen. Daarbij werd jammer genoeg onze gemeente overgeslagen alsof Ravels, Weelde en Poppel niet belangrijk genoeg waren. Toch duurde het nog weken vooraleer de Duitsers Nieuwkerk in het uiterste Noorden van Poppel opgaven en vielen er vele slachtoffers onder zowel soldaten als burgers. Wij staan even stil bij de bevrijding van onze gemeente.
De bevrijding.. chronologisch gezien.
Omdat onze gemeente in die tijd nog uit minstens zes woonkernen bestond zou het artikel nogal uitgebreid zijn om dit alles in één stuk te gieten. We zullen daarom de gebeurtenissen opsplitsen in enkele artikels. De foto's uit 1944 zijn allen afkomstig van het Archief van Heemkunde-en Erfgoedvereniging Nicolaus Poppelius en we danken hen dan ook voor het gebruik in deze artikelreeks van drie.
Turnhout werd ingenomen door de Britten op 24 september. Er werd nog hevig gevochten rond het kanaal tot 4 oktober. Begin oktober 1944 kreeg de Polar Bears Company en het Hallamshire Battalion van het York & Lancaster Regiment de opdracht binnen om op te rukken naar Tilburg en ’s Hertogenbosch, belangrijke verkeeraders in Nederland. Hierbij zouden ze de toenmalige gemeenten Ravels, Weelde en Poppel en passant wel even bevrijden. Dat liep echter anders uit dan gepland.....
“DAAR ZIJN ZE”
Weelde-Statie & Weelde
September 1944
Geallieerde vliegtuigen beschoten vanaf begin september allerlei vervoermiddelen op de grote wegen, nadat men de bevolking had aangemaand die wegen te vermijden. Boven Weelde-Statie begonnen de duikvluchten. Aldus werd het station en enkele huizen flink toegetakeld. Zelfs een autobus van Jan Peeters werd tot een soort zeef geschoten!
(2 filmfragmenten veld artillerie in actie aan de Belgisch Nederlandse grens, in het deel over de bevrijding van Poppel komen we hier nog op terug)
Full description: A troop of 25 pounder field guns from 69th Field Regiment RA's 189th Battery is seen bombarding 67th Wehrmacht Korps' formation counter-attacking 146th Brigade's positions around Poppel from gun-lines in heath country near the village of Weelde. The cameraman focuses on at least three 25-pounder gun detachments in action. © IWM
Full description: Two 2-pounder field gun detachments belonging to 69th Field Regiment RA's 189 Battery bombard German units in the vicinity of Poppel near the Belgian-Dutch frontier from gun-lines near Weelde. © IWM
Er werd ook geen post meer bedeeld vanaf begin september. Het gevolg was grote paniek in 't dorp. Men begon paarden en karren op te eisen om de Duitse soldaten transportmiddelen te verschaffen. Het Rode Kruis legerde zich in te Weelde en de jongensschool werd een "veldhospitaal".
Onder veel ceremonie werd in september een Duitse soldaat begraven op het kerkhof van St.-Jan. Een Duitse priester leidde de plechtigheid.
1 en 2 oktober 1944
Een zwaar gevecht werd geleverd aan Weelde-Statie. Het station van Weelde-Statie raakt zwaar beschadigd. Huizen brandden af onder de bombardementen op de stand houdende Duitsers. Poolse tanks kwamen vanuit Merksplas aanrollen en geraakten slaags met de Duitsers en die resulteerden in een zware balans: 19 Poolse soldaten (andere bronnen gewagen van 18) sneuvelden en 3 kinderen van het Jongenstehuis van E.H. Cornelis verloren het leven. Een aantal soldaten van het Duits leger wilden deserteren. Het waren Polen die manu militari waren ingelijfd door het Duitse leger en hadden weinig zin om zich te laten doodschieten door de landgenoten van de Polar Bears.
3 oktober 1944
Om 10.15 uur kwamen de eerste bevrijders Weelde binnenrijden: 5 Poolse pantserwagens. In het Singeltje werden de "Poolse Tommies" verwelkomd. Hun eten werd rondgedeeld bij de bevolking die al lange tijd zo'n heerlijke dingen niet meer gezien had: wit brood, rijst met rozijnen, enz. Het waren ook hier de Polar-Bears (Pool Beer) Division die de inwoners van Weelde dorp bevrijdde. Een deel van de divisie werd ingekwartierd in de tuin van toenmalig notaris Van Hove in het Moleneinde.
Zij hadden het volgende lijflied:
Over there, over there,
with my little Polar-Bear
When I go back to England
and wouldn't the girls all stair
To my little Polar-Bear.
The “Polar Bears Division” installeerde zich in de tuin van de notaris.
Lokale schonen lieten zich gewillig fotograferen bij hun nieuwe helden.
Polar Bears Division
De Polar Bears divisie nam tijdens de Tweede Wereldoorlog deel aan de Slag om Noorwegen en was betrokken bij de strijd om Narvik. In mei 1940 trok de divisie zich terug uit Noorwegen. De 146ste en 147ste Infanteriebrigade werden na de terugtrekking gestationeerd op IJsland.
Hier werd het insigne van een ijsbeer op een ijsschots aangenomen. Daarvan komt ook een bijnaam van de divisie namelijk: Polar Bears.
In 1942 werd de divisie overgeplaatst naar het Verenigd Koninkrijk en gestationeerd in Wales, Schotland en Oost-Engeland. In juni 1944 nam de divisie als onderdeel van het 30e Legerkorps deel aan de strijd in Normandië. De Duitse propagandist 'Lord Haw Haw' bedacht de bijnaam de 'Polar Bear Butchers' na de veldslagen bij Cristot, Fontenay en Rauray in de Normandische campagne.
Na de campagne werd een wijziging doorgevoerd waardoor de divisie nu afwisselend diende onder het 1e Legerkorps, Tweede Canadese Legerkorps en het Eerste Canadese Legerkorps. Ze dienden als generaal Montgomery's linkerflank in de campagne die plaatsvond in België en Nederland.
De 49ste “West Riding” Infanteriedivisie speelde een belangrijke rol in de bevrijding van Le Havre, ondersteunde de bevrijding van Arnhem door het 1e Canadese leger en was ook betrokken bij de bevrijding van de Noorderkempen, Turnhout en onze gemeenten Ravels, Weelde en Poppel. Later waren ze belangrijk in de bevrijding van talrijke Nederlandse steden in de mars naar Arnhem. De Divisie speelde een humanitaire rol in de laatste weken van de oorlog door het broodnodige voedsel te bezorgen aan de Nederlandse bevolking.
In de 11 maanden van de strijd in 1944-1945, leed de 49ste Infanterie Divisie een verlies van 11.000 man.
Verslag van de gemeente over de bevrijding van Weelde.
Het verslag van de gemeente over de bevrijding luidde als volgt: "Weelde werd bevrijd den dinsdag 3 oktober 1944 omstreeks 15 uur door binnenrukkende Engelsche troepen van uit Ravels en Turnhout (Station Weelde-Staat). Op maandag 2 oktober werden de Duitsche troepen ter streke Weelde-Staat aan een geweldig luchtbombardement onderworpen rond 19 uur, waarna in den daaropvolgenden nacht de aftocht der aanwezige troepen werd voltrokken om te eindigen bij de intrede der bevrijdingslegers.
Uitgezonderd de gevechten aan de grens Weelde-Turnhout-Baarle Nassau vond er te Weelde geen oorlogsgeweld plaats.
Enkele dagen later eist Minister Gutt alle oorlogsgeld op en gaf iedereen nieuwe bankbriefjes. Per gezinslid bekwam men ongeveer 2000 frank nieuw geld.
Bevrijdingsstoet in Weelde
Na de bevrijding volgde een naar de standaard van de jaren ’40 spectaculaire bevrijdingsstoet waarin de bevrijder een hoofdrol speelde en gebeurtenissen werden uitgebeeld door de inwoners.
Dank zij het jarenlange speurwerk van Marc Vermeeren kunnen we enkele foto’s tonen hoe het er in die optocht aan toe ging. Marc werkt momenteel alweer opnieuw aan enkele naslagwerken over Ravels en Weelde en is nog steeds op zoek naar oud beeldmateriaal van Ravels en Weelde. Niet enkel over de wereldoorlogen, alle foto’s zijn welkom.
De bevrijdingsstoet, eindelijk terug vrede na 4 jaar bezetting.
Herdenking Bevrijdingsoptocht Turnhout
Fotoreportage van de bevrijdingsoptocht door Turnhout in het kader van 75 jaar herdenking van de bevrijding.
Hiermee is het eerste deel van onze artikels over de bevrijding achter de rug. We zijn voorlopig nog enkele dagen zoet met onze research van de gebeurtenissen die zich in Ravels, Ravels-Eel, Poppel en Nieuwkerk afspeelden. In Nieuwkerk zouden in de daaropvolgende weken nog zware gevechten worden geleverd.
Als u nog anekdotes met ons wil delen willen we deze graag opnemen in ons volgende deel. U mag dit altijd sturen naar
Bronnen:
Wikipedia
Heemkunde-en Erfgoedvereniging Nicolaus Poppelius: Wel en Wee in Weelde
Heemkunde-en Erfgoedvereniging Nicolaus Poppelius: Weelde Toen en Nu
Archief van Heemkunde-en Erfgoedvereniging Nicolaus Poppelius
